Botoks (Botulinum toksini) hakkında her şey
Nedir?
Botulinum toksini (BTX) Clostridium botulinum tarafından üretilen doğal bir ekzotoksindir. Nöromüsküler bileşkede asetilkolin salınımını engelleyerek kimyasal denervasyon yapar. 7 farklı serotipi vardır. Bunlardan en güçlüsü tip A’dır.
Nasıl etki eder?
Botulinum toksini, presinaptik kolinerjik sinir uçlarına geri dönüşümsüz olarak bağlandıktan sonra, asetilkolin salınımını engelleyerek uzun süreli kas gevşemesine sebep olur ve kas gevşemesi sinir uçlarının rejenerasyonu tamamlanana kadar sürer.
Kozmetik etkisi nasıl keşfedilmiş?
Botoksun kas gegevşetici etkisinin keşfinden sonra 1980’li yıllarda şaşılık tedavisinde kullanılmaya başlandı. Şaşılık nedeni ile tedavi edilen bir hastanın alın kırışıklığının kaybolduğunun gözlemlenmesi sonucu kırışıklık tedavisinde kullanılabileceği anlaşılmıştır. BTX-A 2002 yılında FDA tarafından alın çizgilerinin tedavisi için onaylanmıştır.
Tıpta hangi amaçlarla kullanılır?
Botoks çizgili ve düz kasların fazla kasılmasının sebep olduğu düşünülen bir çok hastalıkta başarılı olarak kullanılmaktadır. Kozmetik olmayan tedavi amaçlı uygulamaları arasında nöromüsküler, gastrointestinal, genitoüriner, oftalmolojik, laringeal, oromandibular hastalıklar ve ağrı sendromları vardır. Bunlar tabloda belirtilmiştir.
Botoks
BTX−A günümüzde dinamik kırışıklıkların tedavisinde kullanılan en popüler tedavidir. Piyasada Botox ve Disport ticari adları altında bulunur. BTX sadece dinamik (mimik) kırışıklıklar yani harekete bağlı kırışıklıklarda faydalıdır. Dinlenme halindeki kırışıklıklara etkili değildir; ancak uzun süreli düzenli kullanımda dinamik kırışıklıkların statik kırışıklık haline dönmesini engelleyebilir. Kozmetik sonucu arttırmak için peeling ve yumuşak doku arttırıcılar ile birlikte kullanılabilir. Etkisi 1−2 gün içinde başlar, kabaca 10 günde tamamlanır ve 3−4 ay sürer. Tekrarlayan uygulamalarda etki daha uzun sürebilmektedir.
Botulinum toksini özellikle glabellar bölge, alın ve göz kenarlarındaki kazayağı çizgilerinin tedavisinde etkilidir. Doğru seçilmiş hastalara uygun şekilde yapılan BTX uygulanması ile kırışıklıklarda dramatik düzelme gözlemlenir. Ayrıca sonucun kısa süre içinde alınması ve düşük yan etki profili nedeniyle tercih edilirliği giderek artmaktadır.
En sık görülen yan etki uygulamaya bağlı morarmadır ve yaklaşık 1 hafta içinde kendiliğinden düzelir. BTX, kırışıklık giderilmesi yanı sıra kaş kaldırma, burun ucunun ve dudak kenarlarının kaldırılması, yatay boyun çizgilerinin ve platisma bantlarının giderilmesi gibi kozmetik amaçlarla da kullanılabilir. Yüzün alt bölgesinde ve boyunda uygulama zorluğundan dolayı istenmeyen yan etki riski daha fazladır. Bu nedenle dikkatli uygulama yapılması gerekir. Botulinum toksini myastenia gravis gibi nöromüsküler hastalığı olanlarda kullanılmamalıdır.
Gebelerde güvenlik (Botulinum toksin uygulaması): Gebelikde, süt verme döneminde ve hatta gebelikten bir süre öncesine kadar toksin uygulaması uygun değildir.
Tablo. BTX’un kozmetik dışı kullanım endikasyonları
| Nöromusküler Hastalıklar Fokal distoniler Blefarospasm Servikal distoni Mesleki distoniler oromandibular distoni Fasyal distoni Lingual distoni Meiege sendromu Fasikülasyo sendromu Esansiyel tremor Hemifasyal spasm Spastisite Miyokimi Nörojenik kas hipertrofisi Palatal myoklonus Spinal myoklonus 7. kraniyal sinir bozuklukları Oftalmolojik bozukluklar Esansiyel blefarospasm Strabismus Nistagmus Korneal koruma için terapötik pitoz Laringeal hastalıklar Spazmodik disfoni Posterior glottik stenoz Esansiyel ses titremesi Krikofaringeus Oromandibular hastalıklar Masseter hipertrofisi Bruksizm Temporomandibular bozukluklar
| Gastrointestinal hastalıklar Akalazya Kronik anal fissur Anismus Ciddi konstipasyon Anorektal ağrı Pilorik gastroparezi Özefagus divertikülleri Salgı bezi hastalıkları Timsah gözyaşı Siyalore Parotid fistula Pityalizm Genitoüriner hastalıklar Detrüsör sfinkter dissinejisi Fazla aktif mesane Vajinismus Üriner retansiyon Vulvodini Kronik pelvic taban ağrısı Ağrı sendromları Sırt ağrısı Başağrısı: gerilim tipi migren Servikogenik ağrı Miyofasyal ağrı Diğer Hemifasyal spasm Hiperhidroz (aksiller, palmar, gustatuar) Intrensek rinit
|
Kaynak: Doç. Dr. S. Pelin Kartal
