Doç. Dr. Selda Pelin Kartal gebelikte meydana gelen deri değişimlerini anlattı.
Gebelikte meydana gelen deri değişiklikleri immünolojik, endokrin, metabolik ve vasküler değişiklikler sonucudur. Bazı araştırmacılar tarafından ciddi boyutlarda olduğu zaman patolojik olarak kabul edilirler.
Gebelikte görülen hormonal değişiklikler
Gebelikde görülen hormonal değişiklikler oldukça çeşitlidir ve sebebi sadece ovaryan ya da plasental kaynaklı hormonlar değildir. Plasenta ve overlerden östrojen üretimi ikinci aydan terme kadar devam eder. Progesteron daha çok plasentadan, daha az olarak overlerden salgılanır ve gebeliğin 5. ayında pik yapar. Plasenta aynı zamanda human koryonik gonadotropin (HCG) kaynağıdır. HCG ilk trimesterde hızlı bir şekilde artar ve daha sonra östrojen ve progesteron artışı ile dramatik bir düşüş gösterir. Diğer endokrin organlardan pitüiter bez, gebelikde neredeyse iki katına çıkar ve gonadotropin hormon salınımını sağlar. Adrenal korteks ise, gebelikde belirgin bir hipertrofiye uğrayarak hormon üretimi ve sekresyonunu arttırır. Adrenal hormonlar; glukokortikoid kortizol, mineralokortikoid aldosteron ve seks steroid hormonu olarak da dehidroepiandrosteron içerir. Gebelikde tiroid bezi volümünde ve hormon sekresyonunda artış ikinci trimesterden itibaren görülmeye başlar. Bu durumun en önemli etkilerinden birisi bazal metabolik hızda artışdır.
Gebelikteki hormonal değişiklikler çok yönlüdür ve derinin de bu değişikliklerden etkilenmesi şaşırtıcı değildir. Ter bezler, yag bezleri ve damar sisteminde degisiklikler olur. Hormonal reseptörler tüm deride ve eklerinde ayrıca damar sisteminde bulunduğundan değişimlerin bu reseptörler yolu ile olmaktadır.
Gebelikde görülen hiperpigmentasyon (Deri renginde koyulasma)
Gebeliğe bağlı pigmentasyon değişiklikleri %90 gebede görülür, ayrica mevcut ciller ve benler daha da koyulaşır. Genellikle hamilelikte deride hafif ve yaygın bir renk koyulasmasi görülür. Daha önce zaten hiperpigmente olan meme ucu, areola, dış genital bölge gibi anatomik bölgelerde gelişen hiperpigmentasyon ise daha yoğun olur. Karin on yuzunde ince kahverengi bir cizgi de gorulebilir ve bu dogum sonrasi yavasca kaybolur. Bu pigmenter değişiklikler gebeliğin erken döneminde başlayarak giderek artar ve doğum sonrası genellikle hafifler. Daha önce zaten koyu olan anatomik bölgeler ise asla gebelik öncesi rengine dönemez, rahatsizlik durumunda dogum ve emzirme bitimi sonrasi renk acma tedavisi gerekebilir. Bu bölgelerdeki yüksek konsantrasyonda bulunan melanositlerin hormonal stimulasyona daha hassas olduğu ileri sürülmüştür. Östrojen ve progesteron melanositlerin güçlü uyaricilaridir.
Gebelikde görülen melazma (Gebelik maskesi)
Gebelikde görülen bir başka pigmenter değişiklik ise melazma (kloazma)’dır ve halk arasinda gebelik maskesi olarak da bilinir. Bu durum aynı zamanda “gebelik maskesi” olarak da bilinir. Gebe kadınların %50’sinden çoğunda bildirilmiştir. Pigmentasyonun şiddeti koyu tenlilerde daha fazla olur. Genetik yatkınlık da söz konusudur. Güneş ışığı melazmayı şiddetlendirebilir yada kalıcı olmasına sebep olabilir. Gebelik melazması genellikle dogum sonrasi gerileme gösterirken takip eden gebelikde yada doğum kontrol hapı kullananlarda tekrarlayabilir. Epidermal melazma tedaviye iyi cevap verirken dermal melazmayı tedavi etmek güçtür. Ikisinin ayrimi icin Wood muayenesi gerekir. Güneş koruyucular destek tedavidir, gerekli durumlarda rebelik sonrasi renk açıcı tedavi yöntemlerine başvurulabilir.
Gebelikde görülen hirsutizm (Kıllanma)
Gebelikde normal ve anormal dağılımlı olmak üzere çeşitli derecelerde hirsutizm tanımlanmıştır. Özellikle yüzde (dudak üstü, çene ve yanaklar daha sıklıkla), pubik bölgede ve daha az sıklıkla ekstremitelerde ve sırtta görülür. Bu durum postpartum 6 ay içerisinde geriler. Hirsutizmin aşırı olması durumunda androjen sekrete eden over tümörleri, luteomalar, lutein kistleri ve polikistik over hastalığı açısından araştırma gerekir. Bu durumu düzeltmenin kalıcı yöntemleri arasında ise elektroliz ve lazer uygulamaları vardır.
Gebelikde saçlı deride kılların çapı artar ve dokulme azalir, saclar gurlesir. Histolojik çalışmalarla anagen fazın uzamış olduğu gösterilmiştir. İlk trimesterde anagen kıllar %85 iken, ikinci trimesterde %95 bulunmuş ve bu oranın doğumdan sonraki ilk haftaya kadar devam ettiği belirtilmiştir. Anagen fazı uzatan etkiyi östrojenin yaptığı düşünülmektedir. Doğumdan sonra östrojenin ani düşüşü ile birlikte anagen fazdaki kılların hızlı bir şekilde %76’ya düştüğü ancak klinik olarak ise 4-20 haftalarda saç kaybının görüldüğü bildirilmiştir. Telogen effluvium olarak bilinen bu saç kaybı aslında daha önce artmış olan kıl yoğunluğunun bir normalizasyonudur. Öte yandan gebelikde androgenik alopesiyi andırır hafif frontoparyetal dökülme ve gebeliğin ilerleyen dönemlerinde anagen kılların inhibisyonuna bağlı kıllarda diffüz incelme de görülebilir.
Gebelikde görülen stria gravidarum (Gebelik catlagi)
Gebelikde en sık görülen bağ dokusu değişikliği “stria distensa” (stria gravidarum)’dır. 6-7. aylarda karında, kalçalarda ve daha nadiren de göğüslerde görülür. Gebelerin yaklaşık %90’ında oluşur. Kesin nedeni bilinmemekle beraber adrenal kortikal aktivite artışı, östrojen ve relaksin hormonlarının etkileri ayrıca karın ön duvarının lateral gerilmesi sonucu oluştuğu düşünülmektedir. Ailesel yatkınlık ve gebelik öncesinde stria varlığı riski arttırır. Pembe-mor renkli atrofik bant şeklinde belirir ve bazen kaşıntı eşlik eder. Stria gravidarumun, gebelik süresince alınan kilo ve çocuğun doğum kilosu ile ilişkisi bildirilmiştir. Doğum sonrası striaların soluklaştığı fakat asla tamamen kaybolmadığı gözlemlenir. Histopatolojisinde dermiste elastin ve fibrillin fiberlerinin azaldığı gösterilmiştir. Birçok topikal ajan denenmesine rağmen stria gravidarumun oluşmasını engelleyecek cok etkili bir uygulama olmamakla beraber dermatoji hekimlerinin bazi onerileri fayda saglayabilir. Bazi lazerler, igneli radyofrekans (RF) gibi bazi profosyonel uygulamalardan belirginlioginin azalmasi, capinin daralmasi seklinde fayda gorulur.
Gebelikde görülen vasküler ve hematolojik değişiklikler
Gebelerde ödem çok sık karşılaşılan bir bulgudur. Ödem, genellikle alt ekstremitelerde ayrıca yüzde ve ellerde görülür. Tüm vasküler bulguların olduğu gibi ödem de östrojen, HCG, ACTH-benzeri hormon, lüteinizan hormon salgılayıcı hormon ve tirotropin salgılayıcı hormon gibi placentadan salınan hormonların etkisi ile dolaşımdaki volümün artması, konjesyon ve kutanöz damarların dilatasyonu, vazomotor instabilite ve proliferasyon sonucudur. Yatak istirahati ve elevasyon genellikle fayda etmez.
Gebelerde vazomotor instabilite nedeniyle ayrıca; fasyal flushing (yuze al basmasi), dermografizm ve soğuk maruziyetine karşı abartılmış renk değişikliği görülebilir.
Gebelikde görülen diğer vasküler değişiklikler deride damar catlamalari (spider hemenjiom), palmar eritem, varisler, purpura ve gingival hiperemidir. Spider hemanjiomlar gebelerin %67’sinde ikinci ve beşinci aylar arasında görülür ve postpartum üç ay içinde geriler. Gerekli durumlarda koterizasyon ya da plasma enerjisi ile tedavi edilebilir.
Ekte gebelikte görülen fizyolojik ve biyolojik deri değişiklikleri özetlenmistir.
Tablo. Gebelikde görülen fizyolojik ve biyolojik deri değişiklikleri
| Pigmentasyon değişiklikleri Hiperpigmentasyon Diffüz hiperpigmentasyon Selektif hiperpigmentasyon (genital bölge, skarlar vb) Melasma Sentrofasyal Maksiller Mandibular Pilosebase ünit ve tırnak değişiklikleri Hirsutizm Androgenik alopesi Glandular aktivite Artmış ekrin fonksiyon Artmış sebase fonksiyon Azalmış apokrin fonksiyon Tırnak değişiklikleri Subungal hiperkeratoz Distal onikoliz Transvers oluklanma Kırılganlık Bağ dokusu değişiklikleri Stria gravidarum Kutanöz tümörler Molluscum fibrozum gravidarum Granüloma gravidarum (vasküler lezyondur) Vasküler değişiklikler Spider nevüs Palmar eritem Gingival hiperemi ve ödem Fasyal flushing Ödem Varikoziteler Jacquemier-Chadwick bulgusu (vajinal eritem, ödem) Goodell bulgusu (serviksin mavimsi renk değişikliği) Kutis marmaratus Hemanjiomlar Purpura Granüloma gravidarum |
Kaynak: http://drpelinkartal.com/sayfa/gebelikde-derimiz-nasil-degisir
