Trans yağ nedir? Trans yağın insan sağlığına zararları nelerdir? Trans yağ hangi hastalıklara neden oluyor? Son yıllarda trans yağ sözünü oldukça sık duyuyoruz. Paketli gıda ürünlerinin hemen hemen hepsinde kullanılan trans yağların vücudumuza inanılmaz zararları olduğunu biliyor muydunuz?
Sağlık Web Haber – Sağlıklı Yaşam
Trans yağlar sağlık açısından birçok tehlikeye yol açıyor
Kurabiyelerden krakerlere, hazır yiyeceklerden unlu mamullere, çerez ve çikolataya kadar çok geniş bir yelpazede kullanılan trans yağlar sağlık açısından birçok tehlikeye yol açıyor. Uzmanlar, trans yağ içeren yiyecekler tüketen kişilerin , koroner kalp hastalığı ve inme riskini artırmasının yanında, tip 2 diyabet, insülin direnci, alzheimer, kanser, obezite, karaciğer bozukluğu, kadında kısırlık ve depresyon gibi ciddi hastalıklara davetiye çıkardığını belirtti.
Trans yağlar gıda zincirinden tamamen kaldırılsın!
Dünya Sağlık Örgütü’nün verilerine göre, trans yağlar dünyada her yıl yaklaşık 550 bin kişinin kardiyovasküler kaynaklı nedenler dolayısıyla ölümüne neden olurken, sayısız hastalığın da görülme sıklığını artırıyor.Uzmanlar, trans yağların halk sağlığı sorunu olarak da değerlendirilmesi gerektiğine dikkati çekerken, bu yağların zararlı etkilerinden korunabilmek için mümkün olduğunca az alınması gerektiğine işaret ediyor. Dünyada ilk olarak 2003’te Danimarka’nın yapay trans yağ kullanımına sınır getirdiğine dikkati çeken uzmanlar, Dünya Sağlık Örgütü’nün, 2023’e kadar trans yağların gıda zincirinden tamamen kaldırılması için çağrıda bulunmasını da önemli bir adım olarak görüyor.
“Trans Yağ Projesi”
Bu kapsamda Türkiye’de de kalp ve damar hastalıkları başta olmak üzere birçok sağlık sorunundan korunmak için Türk Kardiyoloji ve Sağlığa Evet dernekleri iş birliğinde “Trans Yağ Projesi” başlatıldı. Projeyle trans yağ konusunda halkı bilinçlendirmek, karar vericilere kanıta dayalı öneriler sunmak ve mevzuat talep etmek hedefleniyor.
Doğal değil tamamen kimyasal
Trans yağlar, hidrojenizasyon denilen kimyasal bir işleme tabi tutulması ile elde edilen bir yağ çeşididir. Hidrojenasyon işlemi, sıvı yağları katılaştırır, raf ömrünü uzatır. Kimyasal olarak baktığımızda sıvı yağlardan biraz farklı olduklarını görmekteyiz. Göze çarpan ilk bulgu ise; doğal yağ olmayışlarıdır. Yani tamamen sentetik, yapay yağlardır. Trans yağların elde ediliş şekillerine baktığımızda, yine sıvı yağların ana madde olarak bulunduğu ancak bu sıvı yağlara ilaveten bir de hidrojen kullanıldığını görmekteyiz. Trans yağlar; sıvı bitki yağlarının hidrojen ile ısıtılması sonucu oluşan yağlardır. Kimyasal bir tanım yapılacak olursa; sıvı yağların çoklu bağlarının hidrojenle doyurularak katı hale getirilmesidir. Doğada bulunmayan bu sentetik trans yağ asitlerini maalesef vücudumuz tanıyamaz. Hidrojenlenmiş yağ olarak da bilinen bu yağlar ne kadar hidrojene doyurulursa, o kadar daha katı hale dönüşümü hızlanmaktadır.
Hangi Ürünlerde Trans Yağ Bulunur?
Trans yağların alanlarına baktığımızda, hazır gıda besinlerinde, unlu mamuller, patates kızartması, mücverler, tavuk kızartmaları, lokantalardaki diğer kızartma ürünleri ve bazı kebaplar gibi kızarmış yiyeceklerde bulunur. Tasarruf için yarı hidojenize edilmiş bu yağlar defalarca ısıtılıp ısıtılıp kullanılabilmektedir. Dahası işlenmiş yiyeceklerde, cips, kraker, bisküvi, çikolata, gofret, kahve kreması, kurabiye, kek, dondurulmuş börek, dondurulmuş pizza ve diğer unlu mamullerde lezzeti daha fazla artırdığından tercih edilmektedir. Soğutmalı hamur ürünlerinde ( Örneğin ; bisküvi, rulo tarçın gibi ) trans yağ bulunur. Aperatif yiyecekler ( Örneğin ; mikrodalga fırında patlamış mısır ) trans yağ içerir. Margarinler de trans yağı içeren besinlerdir. Zararlı olduğu bilinen bu ürünleri toplumda esas olarak genç yetişkinler, üniversite öğrencileri, çocuklar ve düşük gelire sahip aileler tüketmektedir.
Trans yağın insan sağlığına zararları nelerdir?
Yapay trans yağlar kanda kötü kolesterol dediğimiz LDL kolesterol ve trigliserid düzeylerini ve buna bağlı olarak da koroner kalp hastalığı ve inme riskini arttırır. Ayrıca tip 2 diyabet, insülin direnci, metabolik sendrom, kilo alımı ve obezite, meme, pankreas, kolon, prostat gibi bazı kanserler, cinsel işlev bozuklukları ve kısırlık, erken doğum, gebelik hipertansiyonu, bebekte görme ve sinir sitemi gelişiminde bozukluklar, alzheimer gibi bazı sinir sistemi hastalıkları ve çocuklarda saman nezlesi, atopik dermatit, alerjik astım, egzema gibi alerjik hastalıkların riskini de arttırmaktadır. Sağlıklı bir beslenme için diyet içeriğinde faydalı doymamış yağların bulunması trans yağlardan uzak durulması gerekmektedir.
Trans yağlarla yapılan beslenme neticesinde vücutta sistemik enflamasyon dediğimiz kronik, düşük seviyeli yangı durumu ortaya çıkarmaktadır. Bu durum vücuttaki tüm damarların iç yüzeyini kaplayan, salgıladığı birtakım düzenleyici biyokimyasal maddelerle damarın fonksiyonel olarak düzgün çalışmasını sağlayan endotel adı verilen hücrelerin yapısının bozulmasına neden olmaktadır. Ayrıca, hem damar tıkanıklığına zemin hazırlamakta hem de bunun ilerlemesine yol açmaktadır.
Trans yağdan nasıl korunuruz ?
Trans yağdan korunmak için derisiz kümes hayvanları, yumuşak margarin ( sıvı veya sprey ), zeytin yağı kullanmayı tercih edebilirsiniz. Etinizi buharda pişirmek daha sağlıklı olacaktır, ekstra yağ eklemeyin. Az yağlı veya yağsız süt ve süt ürünlerini, kepekli tahıllar, fasulye, bezelye, meyve ve sebze gibi doğal yağ oranı düşük, lif oranı yüksek besinleri tercih etmekte yarar var. Fastfood ürünlerinden uzak durmanız gerekir çünkü kızartılmış patates ve hamburgerlerde trans yağ oranı çok yüksektir.
Trans yağı olmayan ürünleri artık bulmak çok zor, hazır paketlenmiş ürünlerin çoğunda bulunmaktadır. Trans yağın zararlarından korunmak için bilinçli bir tüketici olmak ve tükettiğiniz ürünleri incelemek sizi bu tehlikeli ürünlerden koruyacaktır.
